Een hittemelder werkt door het detecteren van hitte. Komt er lucht met een temperatuur van 60 graden Celsius of hoger in de sensor van de melder, dan slaat deze alarm. Een hittemelder reageert niet op rook en op andere deeltjes in de lucht, maar op hitte. Hierdoor is deze melder immuun voor waterdamp, fijnstof en andere deeltjes die in de lucht kunnen zweven. Een van de nadelen van deze melder is de lagere gevoeligheid voor beginnende brandjes. Hierin is de optische rookmelder superieur. Een hittemelder dient dus ter ondersteuning van een optische rookmelder in huis en niet ter vervanging. Gebruik deze alleen in een situatie waarin een optische melder te snel vals alarm zou slaan. Omdat warme lucht opstijgt zal de lucht boven in een ruimte het warmst zijn. Dit is de meest geschikte plaats om de hittemelder te monteren. Plaats deze niet in een hoek of vlak bij een wand van de ruimte. U hebt kans dat de warme lucht bij de wanden weer afkoelt, waardoor de melder te laat alarm slaat. Plaats de hittemelder minimaal 50 centimeter uit hoek of wand. De optimale plek is ongeveer in het midden van het plafond.
Een hittemelder kan volgens twee verschillende principes werken Het eerste principe is het thermomaximaal principe. Dit type melder geeft een alarmsignaal wanneer de gemeten temperatuur een maximale waarde overschrijdt. Deze grens is ingesteld op of rond de 60 graden Celsius. Deze temperatuur wordt in een ruimte onder normale omstandigheden vrijwel nooit bereikt. In geval van een beginnende brand wordt deze temperatuur echter vrij snel overschreden. Het tweede principe is de thermodifferentiaal melding. Dit type melder reageert niet alleen op de temperatuur zelf, maar op de snelheid waarmee de temperatuur stijgt. Is de temperatuur onder de 60 graden maar stijgt deze sneller dan normaal, dan zal de hittemelder ook alarm slaan, Hierdoor reageert een thermodifferentiaalmelder sneller op een gevaarlijke situatie dan een thermomaximaal melder. De montage is eenvoudig. U kunt de melder met de meegeleverde schroefjes aan het plafond monteren. Bij een houten plafond hoeft u alleen maar de plaats waar de schroefjes komen af te tekenen en de gaten voor te boren. Bij een betonnen plafond gebruikt u betonpluggen. U kunt de gaten boren met een boorhamer. Heeft u die niet in uw bezit, dan kunt u er een huren bij de dichtstbijzijnde bouwmarkt.
Een stand alone hittemelder werkt op een 9 volt batterij. Deze batterij gaat vele maanden tot meer dan een jaar mee. De hittemelder geeft door middel van een knipperled of met piepjes aan wanneer de batterij leeg raakt en aan vervanging toe is. Gebruik bij voorkeur een alkaline 9 volt batterij, deze batterijen zijn betrouwbaar en gaan lang mee. Slaat een melder alarm dan is het zaak om onmiddellijk de oorzaak te vinden. Is het vals alarm of is er daadwerkelijk iets aan de hand? Als er brand of rook is, dan is het belangrijk om zo snel mogelijk te handelen. Waarschuw familie en huisgenoten in het gebouw en zorg dat iedereen snel naar buiten gaat. Breng ook huisdieren zo snel mogelijk naar buiten. Bel meteen de brandweer via 112, want een kleine brand kan door de hete gassen die zich ontwikkelen binnen 15 minuten in een vuurzee veranderen. Is de brand nog in een heel vroeg stadium, dan kunt u de brand zelf nog proberen te blussen. Doe dit pas nadat u iedereen gewaarschuwd en in veiligheid hebt gebracht en nadat u de brandweer hebt gebeld. Test de hittemelder ook regelmatig. U kunt bij het testen overwegen om bij het testen oordopjes of andere gehoorbescherming te dragen.
Een optische rookmelder wordt meer gebruikt dan een hittemelder, maar deze slaat in bepaalde situaties vals alarm. Bekende situaties waarin een optische melder vals alarm kan slaan zijn bijvoorbeeld in een keuken waar regelmatig gekookt en gebakken wordt en waardoor vet en waterdampdeeltjes vrijkomen. Ook een garage waar auto’s in- en uitrijden is een bekende situatie omdat er zich tijdelijk uitlaatdampen en fijnstofdeeltjes kunnen ophopen. Verder: de centrale verwarmingsruimte waar door het opengaan van een overdrukventiel tijdelijk waterdamp in de lucht terecht kan komen. Ten slotte ook een werk- of hobbyruimte waar tijdelijk waterdamp of andere deeltjes in de lucht kunnen hangen. In al deze gevallen kan een optische melder vals alarm slaan door deeltjes die tijdelijk in de lucht hangen, maar die echter geen roetdeeltjes van een beginnende brand zijn. In deze situaties wilt u natuurlijk geen last hebben van valse meldingen, maar u wilt wel een alarmmelding hebben als er daadwerkelijk een beginnende brand is. Valse meldingen zijn hinderlijk en u loopt het risico dat iemand het batterijtje uit de optische rookmelder haalt, waardoor de melder buiten werking is. Hierdoor wordt u niet meer gewaarschuwd als er wel iets aan de hand is. Het alternatief hiervoor is dus een hittemelder.