Vijl

Vijl, wat kunt u ermee?

Een vijl heeft een hardstalen steel met een houten of kunststof handgreep, handvat oftewel heft. Die steel heet ook wel blad of kap en bestaat uit snijgroeven of tandjes. Het ruitjespatroon van de groeven of punten oftewel tanden op het blad wordt aangeduid als dubbel gekapt. De kopse kant van het blad is enkel gekapt met een streepjespatroon. Het spits toelopende ongehard stalen uiteinde dat in het handvat gestoken wordt, heet arend, angel of doorn. Het nadeel hiervan is wel dat op den duur door het vele gebruik het handvat los kan gaan zitten op de steel. De lengte van het werkbare deel van het blad, dus zonder de arend, wordt uitgedrukt in Engelse inch oftewel duim of in millimeter. Kenmerkend aan een vijl is dat het blad naar de punt toe dunner wordt. Er bestaan doorgaans grote uitvoeringen, maar ook kleine varianten die sleutel- of naaldvijlen genoemd worden. Deze zijn voor het fijne precisiewerk. Daarnaast bestaat er ook nog een zogenaamde zaagvijl die specifiek voor het scheren van een houtzaag bedoeld is of het ontbramen van metaal. Deze zaag heeft een driehoekige doorsnede.

Soorten vijlen

Vijlen zijn te onderscheiden aan de vorm van de doorsnede van het blad en aan de vorm van het oppervlak van de kap. Zo zijn er platte, bol-vlak of halfronde exemplaren met aan de ene zijde een vlak blad en de andere zijde een half bollend blad. Daarnaast bestaan er rechthoekige uitvoeringen die weer onder te verdelen zijn in platte vijl met spits oftewel taps toelopend uiteinde en blokvijl die een spaarkant oftewel gladde onbewerkte bladzijde heeft voor gebruik in hoeken. Verder zijn er vierkante, driehoekige en ronde varianten, oftewel rattenstaarten. Een bijzondere soort vormt de rasp. Een rasp heeft een grove vertanding van het blad. Hij is bedoeld voor het grove werk, wanneer veel hout verwijderd moet worden. Er zijn twee varianten van de rasp. De ene uitvoering heeft een handvat, de andere heeft de vorm van een schaaf. Een andere onderscheidingsvorm van vijlen is de kap-vorm. Zo zijn er exemplaren met een enkele kap met schuine groeven voor zachte materialen. Dat is anders bij de uitvoeringen met een dubbele kap met een ruitjespatroon op het blad. Deze worden gebruikt voor hardere materialen. De fijnheid van de kap is van grof naar fijn: basterd, halfzoet en zoet.

Verschillende uitvoeringen

We hadden al de soorten, zeg maar categorieën van, vijlen gezien waarin deze te verdelen zijn. Ongeacht de soort zijn er ook nog subcategorieën, waarin ze worden aangeboden. Zo zijn er stiftborstels die uitzien als het uiteinde van een verfkwast in staal, platte schijfvormige staalborstels, elektrische vijlen die de vorm hebben van een loopband in een fitness-studio en allerhande vormen van opzetvijltjes die op een boorkop geplaatst kunnen worden. Dan zijn er handmatige boorraspen oftewel een raspen in boorvorm. Een heel bijzondere is de gritvijl, waarvan het blad bestrooid is met hardmetalen splinters. Deze wordt gebruikt om de randen van tegels bij te werken. Wanneer de vijlen een zeer smal blad hebben, spreken we van naaldvijlen. Deze zijn normaliter van carbonstaal. Een diamantvijl dient voor het bijslijpen van vijlen. Een kettingzaagvijl of ook molenzaagvijl genoemd, voor het scherpen van een kettingzaag. Eigenlijk vallen ook staalborstels oftewel draadborstels onder de noemer vijlen. Zij dienen om aangekoekt materiaal te verwijderen. Ook zijn er nog specifieke ontbraamborstels die er uitzien als een klein borsteltje. Vijlen worden van vijlsel ontdaan met een vijlborstel. Allekabels.nl heeft ook vijlensets in het aanbod. Meestal zitten hierin een ijzervijl of metaalvijl en blokvijl.

Veilig werken met een vijl

Al naar gelang welke kracht u nodig heeft om het materiaal te vijlen, moet u dat materiaal inklemmen in een bankschroef. Dat is zeker het geval wanneer met grote kracht gewerkt moet worden. Bovendien is dan belangrijk de vijl in horizontale richting of onder een hoek constant in die positie te houden en met gelijkblijvende lichte kracht erop te drukken, anders kunnen de fijnere vijlvarianten gemakkelijk buigen of zelfs breken. U kunt alleen van u af werken voor laagsgewijze materiaalverwijdering of heen en weer als u veel materiaal in één keer moet verwijderen. Zeker wanneer u loshandig werkt, dus het materiaal is niet ingeklemd, is het opletten dat u met de vijl niet de andere hand raakt die het materiaal vasthoudt. Hierdoor kunnen heel gemakkelijk schaafwonden ontstaan, want een enkele sneer met een basterd is al voldoende voor een flinke schaving van de huid! Vooral de vingertoppen, die sowieso al gevoelig zijn, zijn extra kwetsbaar. Een werkhandschoen kan dan het ergste voorkomen. Gebruik het gereedschap waarvoor het bedoeld is. Gebruik dunne vijlen niet als zaag, door ze met de kopse kant van het blad te gebruiken. Hiervoor kunt u beter het betreffende zaagje met een buigbaar blad nemen.